ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ «Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ»

Η συνωμοσία του Σήφη Βλαστού

Μετά την καταστολή της επανάστασης των Καλλεργών ακολούθησε μια μακρά περίοδος εσωτερικής ηρεμίας στο νησί. Οι συνθήκες ήταν εξαιρετικά ευνοϊκές για την οικονομική ευημερία και την πρόοδο γενικότερα. Στο πρώτο ήμισυ του 15ου αιώνα αυξήθηκε το εξαγωγικό εμπόριο της Κρήτης και έτσι μπορούμε να κάνουμε λόγο για μια εποχή ευδαιμονίας.
Λίγους μήνες μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως (1453) οργανώθηκε ένα κίνημα, γνωστό ως «Συνωμοσία του Σήφη Βλαστού», στο Ρέθυμνο. Η Κρήτη ήταν το μοναδικό μέρος, όπου η βυζαντινή αυτοκρατορική ιδέα παρέμεινε ζωντανή. Οι πολυάριθμοι πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη ενίσχυσαν περισσότερο την ιδεολογία αυτή, αναπολώντας το χαμένο μεγαλείο της αυτοκρατορικής πρωτεύουσας. Επίσης, ο ορθόδοξος κλήρος της Κρήτης αντιδρούσε στις ενωτικές αποφάσεις της συνόδου Φερράρας-Φλωρεντίας. Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες η ιδέα για την αναβίωση της πάλαι ποτέ κραταιής βυζαντινής αυτοκρατορίας ενισχύθηκε, με κέντρο πια την Κρήτη. Η ανεδαφική αυτή θεώρηση της βυζαντινής ιδεολογίας γέννησε μια συνωμοτική κίνηση, της οποίας ψυχή υπήρξε ο Σήφης Βλαστός από την οικογένεια των Βλαστών του Ρεθύμνου. Ήταν ένας άνθρωπος με δυνατή προσωπικότητα και ευρεία επιβολή στην τοπική κοινωνία. Συνεργάτες του Βλαστού ήταν ο παπάς Μανασσής Αρκολέος και ο Λεοντάκιος Τρουλινός από το Ρέθυμνο, ο παπάς Παύλος Καλύβας και ο Γεώργιος Καλλέργης από τα Χανιά. Το κίνημα αυτό εν γένει θα μπορούσε να θεωρηθεί ως διαμαρτυρία εναντίον της κυρίαρχης Βενετίας που είχε υιοθετήσει την επιβολή της Ένωσης των Εκκλησιών.
Το κίνημα όμως του Βλαστού καταπνίγηκε προτού προλάβει να εκδηλωθεί. Τα σχέδια του Βλαστού προδόθηκαν από έναν Βενετό και έναν ορθόδοξο ιερέα. Οι Βενετοί συνέλαβαν τους πρωταγωνιστές του κινήματος και τους θανάτωσαν με βασανιστήρια τον Αύγουστο του 1454. Με μέτρα τρομοκρατίας και δελεαστικές αμοιβές εξάρθρωσαν όλο το δίκτυο της συνωμοτικής αυτής κίνησης.
Επίσης, οι Βενετοί επιτέθηκαν με μένος και χαρακτηριστικό πάθος κατά του ορθοδόξου κλήρου του νησιού, τον οποίο θεωρούσαν τον κατ’ εξοχήν εχθρό της κυριαρχίας τους. Από τους 39 συνωμότες που επικηρύχθηκαν οι 10 ήταν ιερείς. Ακόμη απαγορεύθηκε για πέντε χρόνια η χειροτονία ιερωμένων.
Μια νέα συνωμοτική κίνηση αναδύθηκε στο Ρέθυμνο το 1460, αλλά και αυτή είχε άσχημο τέλος. Αναμεμιγμένοι ήταν ο πρωτοπαπάς του Ρεθύμνου Πέτρος Τζαγκαρόπουλος, όπως και πρόσφυγες από τον ελλαδικό χώρο. Η συνωμοσία γνωστοποιήθηκε στους Βενετούς από έναν Εβραίο, τον Δαβίδ Μαυρογόνατο. Βεβαίως, υπήρξαν και Έλληνες καταδότες, όπως ο Ιωάννης Λίμας, σταθερός συνεργάτης των Βενετών. Έτσι οι βενετικές αρχές με σύντονες ενέργειες συνέλαβαν και θανάτωσαν τους παράνομους συνωμότες. Ιδιαίτερη και εξέχουσα θέση ανάμεσα σ’ αυτούς είχε ο Ρεθυμνιώτης Ιωάννης Γαβαλάς.
Με την εξύφανση των δύο παραπάνω συνωμοτικών κινήσεων, η Βενετία ακολούθησε μία σκληρότερη θρησκευτική πολιτική υποστηρίζοντας παράλληλα την παπική προπαγάνδα στο νησί. Με θέσπισμα της μητρόπολης απαγορεύθηκε η προβολή κάθε στοιχείου της ορθοδοξίας στο νησί.

2.13. Η επανάσταση του Γεωργίου Καντανολέου ή Λυσσογιώργη

Η ύστατη επαναστατική προσπάθεια των Κρητικών επί Βενετοκρατίας είναι η επανάσταση του Γεωργίου Καντανολέου ή Λυσσογιώργη. Το κίνημα αυτό συναίρεσε στους κόλπους του τις αντιδράσεις των αγροτοποιμενικών πληθυσμών της δυτικής Κρήτης στις φορολογικές καταπιέσεις και στις διαφόρων ειδών αυθαιρεσίες των Βενετών. Ένα μάλλον βέβαιο ενδεχόμενο ήταν ότι το κίνημα θα έπαιρνε εθνικό χαρακτήρα, που δεν κατάφερε να εκδηλωθεί.
Στα 1523 στα Κεραμειά των Χανίων σημειώθηκε ανταρσία με 600 ενόπλους. Το κίνημα απλώθηκε στην περιοχή των Σφακίων, του Σελίνου και της ορεινής Κυδωνίας. Οι βενετικές αρχές προσπάθησαν να επαναφέρουν την τάξη απειλώντας και εκφοβίζοντας τους επαναστάτες. Τα πράγματα οδηγήθηκαν στην ένοπλη σύγκρουση τον Οκτώβριο του 1527. Το αποτέλεσμα ήταν ότι σε ένα μήνα μέσα κατάφεραν οι Βενετοί να καταστείλουν την επανάσταση.
Η αντεκδίκηση των Βενετών ήταν αστραπιαία. Τα χωριά των Χανίων Κεραμειά, Αλίκαμπος, Μεσκλά και Λάκκοι καταστράφηκαν ολοσχερώς. Όσοι κατάφεραν να διαφύγουν στα ορεινά κρησφύγετα, επικηρύχθηκαν. Ο Γεώργιος Καντανολέος επικηρύχθηκε με το ποσό των 1.000 υπερπύρων και έτσι συνελήφθη με προδοσία. Πολλοί κάτοικοι των επαναστατημένων χωριών εξορίστηκαν και απαγορεύθηκε η εγκατάσταση νέων. Μια χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η οικογένεια των Κόντων, που 1.050 μέλη της ακολούθησαν τον δρόμο της εξορίας για τα νησιά του Αιγαίου και την Κύπρο. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Γενικός Προβλεπτής Κρήτης Φίλιππος Πασκουαλίγκο αναφέρει σε έκθεσή του το 1594 τις οικογένειες που θεωρούσαν οι Βενετοί επικίνδυνες για τη δημόσια ασφάλεια: οι Κόντοι από τον Αλίκαμπο, οι Καντανολέοι από το Κουστογέρακο, οι Μουσούροι από τον Ομαλό κ.ά.